Đăng nhập Đăng kí

Cuộc đua giáo dục AI giữa Mỹ và Trung Quốc: Khi nh

  1. Home
  2. Cuộc đua giáo dục AI giữa Mỹ và Trung Quốc: Khi nh

Một sự kiện tưởng như đơn thuần trong giáo dục lại gây chấn động giới chính trị và công nghệ Mỹ: hơn 250 CEO của các tập đoàn lớn như Microsoft, Meta, Airbnb, Dropbox, Uber, Zoom…

đồng loạt ký một bức thư ngỏ gửi tới thống đốc bang trên toàn nước Mỹ.

Nội dung thư không kêu gọi đầu tư hay giảm thuế, mà là một kiến nghị táo bạo: bắt buộc dạy trí tuệ nhân tạo (AI) và khoa học máy tính cho học sinh phổ thông.

Thư ngỏ không chỉ là sự thúc giục cải cách giáo dục. Đó là một tín hiệu khẩn cấp, báo động việc nước Mỹ đang đứng trước nguy cơ đán.h mất vị thế công nghệ toàn cầu – một cảnh báo rõ ràng về việc tụt hậu trước Trung Quốc trong cuộc đua định hình tương lai của thế giới.

Học sinh tham gia câu lạc bộ khoa học tại một trường tiểu học ở tỉnh Chiết Giang, miền Đông Trung Quốc. Ảnh: VCG

Bởi chỉ vài tuần trước đó, Trung Quốc đã ra thông báo: kể từ năm học 2025-2026, tất cả học sinh từ lớp 1 sẽ phải học ít nhất 8 giờ về AI mỗi năm. Và đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng chiến lược.

Tại sao giáo dục AI lại trở thành tâm điểm của cuộc đua siêu cường?

Thứ nhất, AI là công nghệ hạt nhân của thế kỷ 21. Không đơn thuần là công cụ, AI đã trở thành “cơ sở hạ tầng trí tuệ” cho mọi ngành: y tế, sản xuất, vận tải, tài chính, giáo dục, quốc phòng và an ninh mạng. Theo dự báo của PwC, đến năm 2030, AI sẽ đóng góp 15,7 nghìn tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu – với Trung Quốc chiếm tới 7 nghìn tỷ USD, gần gấp đôi Bắc Mỹ (3,7 nghìn tỷ USD). Đằng sau những con số đó là sự dịch chuyển cán cân quyền lực toàn cầu.

Thứ hai, AI không chỉ tạo ra lợi thế công nghệ, mà còn là sức mạnh địa chính trị. Quốc gia nào làm chủ được AI sẽ nắm ưu thế về chiến tranh thông tin, vũ khí tự động, phân tích dữ liệu tình báo, và kiểm soát luồng thông tin toàn cầu. Việc tích hợp AI vào hạ tầng quân sự, các hệ thống giám sát, và chuỗi cung ứng thông minh là đòn bẩy để định hình trật tự thế giới mới.

Thứ ba, đào tạo nhân lực AI không thể diễn ra một sớm một chiều. Cần hàng chục năm để xây dựng một thế hệ kỹ sư, nhà thiết kế thuật toán và nhà hoạch định chính sách có hiểu biết sâu về AI. Việc khởi đầu từ phổ thông – thậm chí tiểu học – là bước đi không thể trì hoãn nếu muốn nắm bắt vị trí dẫn đầu.

Trung Quốc đi trước: Từ chiến lược quốc gia đến cải cách lớp học

Từ năm 2017, Bắc Kinh đã công bố chiến lược quốc gia về AI với mục tiêu rõ ràng: trở thành trung tâm AI của thế giới vào năm 2030. Kế hoạch này không chỉ bao gồm hỗ trợ tài chính hàng chục tỷ USD cho nghiên cứu và doanh nghiệp, mà còn là cải cách giáo dục từ gốc.

Video đang HOT

Một là, Trung Quốc đưa AI vào giáo dục sớm và bài bản. Ở cấp tiểu học, học sinh được tiếp cận với lập trình tư duy logic; cấp trung học cơ sở, học áp dụng AI vào các dự án; cấp phổ thông trung học, tập trung vào đổi mới và thực hành. Không chỉ là dạy lý thuyết, các chương trình được tích hợp thực tiễn qua dự án sáng tạo, ứng dụng thực tế – từ chatbot, nhận diện khuôn mặt đến quản lý nông nghiệp thông minh.

Hai là, Trung Quốc đầu tư vào cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ. Các phòng lab AI, trung tâm giáo dục công nghệ cao, nền tảng học tập số được phát triển đồng bộ. Trợ lý AI được sử dụng trong lớp để cá nhân hóa việc học, giúp học sinh có trải nghiệm sâu hơn.

Ba là, sự liên kết giữa chính phủ – doanh nghiệp – học viện được triển khai sâu rộng. Các ông lớn như Baidu, Alibaba, Tencent không chỉ cung cấp phần mềm miễn phí, mà còn tổ chức các sự kiện sáng tạo toàn quốc. Đại học Bắc Kinh và Đại học Thanh Hoa đồng hành cùng Bộ Giáo dục thiết kế chương trình đào tạo đa cấp.

Theo nghiên cứu của Brookings Institution, đến năm 2035, khoảng 70% công việc tại Mỹ sẽ cần đến hiểu biết về AI hoặc các kỹ năng số nâng cao. Ảnh minh họa

Mỹ chậm chân: Lỗ hổng trong chính sách và hạ tầng giáo dục

Dù sở hữu những công ty AI tiên tiến hàng đầu thế giới – từ Google, Microsoft đến NVIDIA – nhưng hệ thống giáo dục Mỹ lại tụt lại phía sau:

Chỉ 12 bang yêu cầu học sinh tốt nghiệp phải học khoa học máy tính.

Chỉ 6,4% học sinh phổ thông tham gia các lớp học liên quan đến công nghệ thông tin hay AI.

Phần lớn trường học ở các khu vực nông thôn, thu nhập thấp thiếu thiết bị, giáo viên và nội dung giảng dạy phù hợp.

Mô hình giáo dục Mỹ vốn phân tán theo từng bang, thiếu một chiến lược cấp liên bang về AI trong giáo dục. Trong khi đó, Trung Quốc hành động theo lối “tổng lực”: từ trung ương xuống địa phương, từ chính sách tới ngân sách, từ chương trình học đến cách đào tạo giáo viên.

Khi giáo dục AI là đầu tư chiến lược chứ không chỉ là cải cách

Một là, AI là “ngôn ngữ mới” của thế giới việc làm. Theo nghiên cứu của Brookings Institution, đến năm 2035, khoảng 70% công việc tại Mỹ sẽ cần đến hiểu biết về AI hoặc các kỹ năng số nâng cao. Học sinh có nền tảng AI không chỉ có khả năng tìm việc tốt hơn, mà còn đóng vai trò trung tâm trong nền kinh tế tri thức mới.

Hai là, giáo dục AI có thể thu hẹp bất bình đẳng. Các thống kê cho thấy sinh viên học khoa học máy tính có thu nhập cao hơn 8% – đặc biệt có tác động tích cực tới học sinh da màu, dân tộc thiểu số và vùng sâu vùng xa. Tuy nhiên, nếu không được phổ cập sớm, giáo dục AI lại có thể làm tăng bất bình đẳng khi chỉ những người giàu mới được tiếp cận.

Ba là, các quốc gia hành động sớm sẽ dẫn dắt đổi mới toàn cầu. Học sinh Trung Quốc đang tham gia các cuộc thi AI quốc tế, xuất bản nghiên cứu, và ứng dụng công nghệ trong các dự án cộng đồng từ rất sớm. Đây là dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đang nuôi dưỡng một hệ sinh thái nhân tài từ gốc, thay vì chỉ dựa vào các trường đại học.

Hồi chuông cảnh tỉnh từ lá thư của 250 CEO

Bức thư ngỏ năm 2025 đán.h dấu một thời điểm chuyển hướng. Khi các CEO lên tiếng không phải để đòi ưu đãi cho doanh nghiệp, mà để đòi công bằng công nghệ cho học sinh, điều đó chứng minh rằng cuộc đua AI không còn là cuộc chơi của người lớn – mà là trận chiến giành lấy tương lai.

Lá thư nhấn mạnh ba nội dung:

Cần coi AI và khoa học máy tính là yêu cầu bắt buộc để tốt nghiệp, như toán và văn.

Phải có đầu tư liên bang để nâng cấp hạ tầng số cho trường học trên toàn quốc.

Doanh nghiệp sẵn sàng đồng hành cùng giáo dục – nhưng chính phủ cần tạo cơ chế phối hợp.

Không phải ngẫu nhiên mà Jeff Weiner, cựu CEO LinkedIn, gọi đây là “cuộc cách mạng giáo dục bị trì hoãn”, còn Satya Nadella, CEO Microsoft, gọi AI là “điện năng mới của thời đại số”.

Như vậy, cuộc đua giữa Mỹ và Trung Quốc về AI không còn giới hạn trong phòng nghiên cứu hay thị trường doanh nghiệp – nó đã bước vào lớp học, nơi định hình con người của tương lai. Trung Quốc đang từng bước xây dựng một hệ thống giáo dục mới phù hợp với kỷ nguyên AI. Mỹ, dù có sức mạnh công nghệ vượt trội, đang đối mặt với những rào cản về chính sách, hạ tầng và sự chậm trễ trong cải cách.

Cảnh báo tầm ảnh hưởng của các công ty công nghệ lớn đối với hàng tỷ người tiêu dùng

Ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 đã vô tình đẩy nhanh công cuộc chuyển đổi số, qua đó nâng tầm ảnh hưởng của các công ty công nghệ lớn đối với hàng tỷ người tiêu dùng.

Do ảnh hưởng của đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19, hầu hết người dân trên khắp thế giới trong năm 2020 đều phải trải qua lệnh phong tỏa và thực hiện quy định giãn cách xã hội. Theo đó, thời gian ở nhà và làm việc từ xa của mỗi cá nhân cũng tăng lên. Thực tế này đã đẩy nhanh công cuộc chuyển đổi số, qua đó nâng tầm ảnh hưởng của các công ty công nghệ lớn đối với hàng tỷ người tiêu dùng trên toàn cầu.

Trong đại dịch, hầu hết các hoạt động của con người như học tập, làm việc, mua sắm, tư vấn sức khỏe,... đều được thực hiện trực tuyến. Trong khi người dùng phương Tây lựa chọn Google hay Facebook, thì hàng trăm triệu người Trung Quốc tập trung vào các nền tảng của Baidu, Alibaba, Tencent hoặc Xiaomi.

"Kẻ khóc, người cười" là điều không thể tránh khỏi trong đại dịch. Trong khi chính phủ các nước phải chi hàng nghìn tỷ USD nhằm cứu vãn tình trạng phá sản và thất nghiệp lan rộng, thì giá trị cổ phiếu của các công ty này đã tăng mạnh kể từ tháng 1: cổ phiếu của Facebook tăng 35%, Amazon tăng 67% và Apple tăng 68%. Giá trị cổ phiếu của Zoom, ứng dụng họp trực tuyến ra mắt năm 2011 do một kỹ sư đến từ California (Mỹ) tạo ra, đã nhảy vọt tới 600% trong năm 2020, còn giá trị cổ phiếu của Airbnb cũng tăng gấp đôi trong ngày diễn ra thương vụ phát hành cổ phiếu lần đầu (IPO) của công ty này.

Trong khi đó, các ứng dụng của Trung Quốc, vốn từ lâu bị bó hẹp trong thị trường nội địa, lại đang bùng nổ tại nhiều cửa hàng ứng dụng trên khắp thế giới, nổi bật là ứng dụng chia sẻ video ngắn TikTok, ứng dụng mua sắm quần áo SHEIN và một nền tảng chia sẻ video khác là Likee.

COVID-19 có thể giúp các công ty công nghệ lớn phát triển mạnh mẽ hơn, nhưng nó cũng làm dấy lên những lời kêu gọi chấn chỉnh các công ty này, với xu hướng ngày càng mở rộng sau hàng trăm vụ việc thâu tóm thị trường.

Ông Toledano, người từng viết cuốn sách về việc đòi lại quyền kiểm soát từ Google, Amazon, Facebook và Apple, cho biết đến năm 2017, các lợi ích, đặc biệt trong lĩnh vực cải tiến công nghệ, được xem là vượt trội so với những tổn thất. Vị thế của các công ty này cũng đã thay đổi, sau hàng loạt các cáo buộc trốn thuế, cạnh tranh không lành mạnh, ăn cắp nội dung truyền thông và lan truyền tin giả.

Liên minh châu Âu (EU) đã công bố bộ quy tắc mới đầy tham vọng nhằm kiềm soát các công ty này, từ việc hạn chế sức mạnh của họ trong thị trường chung cho đến thực hiện các biện pháp trừng phạt mạnh tay đối với việc phát tán tin giả và những tuyên bố mang tính kích động, cũng như yêu cầu chuyển đổi thuật toán.

Đạo luật dịch vụ kỹ thuật số (DSA) đã khiến các công ty phải đối mặt với những hình phạt nghiêm khắc, hoặc thậm chí bị loại khỏi thị trường EU do vi phạm quy định. Bà Margrethe Vestager, Ủy viên phụ trách cạnh tranh của EU cho biết dự thảo luật sẽ "lập lại trật tự cho thế giới trực tuyến hỗn loạn", kiểm soát những "kẻ gác cổng" vĩ đại đang thâu tóm các thị trường.

Mỹ cũng đang hành động trước những lo ngại về cạnh tranh không lành mạnh, khi các cơ quan thi hành pháp luật liên bang và quốc gia của nước này đệ đơn kiện Facebook hôm 9/12 nhằm lật lại các thương vụ thâu tóm Instagram và WhatsApp. Bộ trưởng Tư pháp bang New York Letitia James cho biết trong gần 10 năm qua, Facebook đã sử dụng ưu thế và sức mạnh độc quyền để chèn ép các đối thủ nhỏ hơn, cũng như dập tắt khả năng cạnh tranh của các công ty này, hoàn toàn bằng chi phí hàng ngày của người dùng. Hồi tháng 10, Bộ Tư pháp Mỹ và 11 bang của nước này cũng đã kiện Google, cáo buộc công ty này tăng cường độc quyền trên lĩnh vực tìm kiếm và quảng cáo trực tuyến.

Trong khi đó, tại Trung Quốc, giới chức nước này đã siết chặt quy định về nội dung trong vài tháng qua, cũng như thông báo các quy định mới về thương mại điện tử. Việc đình chỉ IPO đối với công ty thanh toán trực tuyến Ant Group, có giá trị vốn hóa lên tới 34 tỷ USD, được giới quan sát nhận định là đòn mạnh của Chính phủ Trung Quốc đối với hoạt động thương mại điện tử. Tuần trước, các thanh tra thị trường đã mở cuộc điều tra đối với Alibaba, công ty mẹ của Ant.

Bất chấp phản đối từ phía cộng đồng về việc không kiểm soát nguồn tin sai sự thật và phát biểu kích động, lợi nhuận ròng của các công ty công nghệ không bị ảnh hưởng nhiều. Tại Mỹ, Facebook bị các nhà quảng cáo kêu gọi tẩy chay hồi tháng 7, cùng với làn sóng hưởng ứng đòi "quyền được sống cho người da màu", song không chịu thiệt hại đáng kể nào về kinh tế. Các nền tảng gọi xe là Uber và Lyft, từng từ chối tuyển hàng nghìn tài xế theo yêu cầu luật pháp tại California, vẫn thu hút rất nhiều người ủng hộ trong cuộc trưng cầu ý dân hồi tháng 11 vừa qua. Tại Pháp, Amazon bị cáo buộc phá hoại các doanh nghiệp nhỏ, bóc lột nhân viên và thúc đẩy việc tiêu dùng quá mức bất chấp rủi ro về môi trường, thế nhưng công ty của tỷ phú Jeff Bezos vẫn đạt mức doanh thu kỷ lục trong ngày "Black Friday" vừa qua.

Bà Shoshana Zuboff, giáo sư tại Trường Kinh doanh Harvard, đồng thời là tác giả của cuốn sách viết về "chủ nghĩa tư bản kiểm soát", đã lên tiếng phản đối việc bán dữ liệu người dùng cho các nhà quảng cáo. Phát biểu tại Nghị viện châu Âu hồi tuần trước, bà Zuboff cho biết cần ngăn chặn khả năng Google thâu tóm công ty chế tạo thiết bị theo dõi sức khỏe FitBit.

Tuy nhiên, một số ý kiến khác lại cho rằng hoạt động quảng cáo tập trung không phải điều gì mới. Jacques Cremer, Giáo sư tại Đại học Kinh tế Toulouse (Pháp), cho rằng việc Facebook, Google và Twitter sử dụng dữ liệu để quảng cáo là "bình thường". Theo ông Cremer, việc kiểm soát các nền tảng công nghệ là điều cần thiết, nhưng cần tránh biến những nền tảng này thành "bù nhìn", bởi đó là sản phẩm của "những công ty sáng tạo, có hệ thống quản lý tuyệt vời và chất lượng dịch vụ cao".

Điều gì xảy ra trên Internet trong 1 phút? 3,8 triệu lượt Google, 211.000 ảnh trên Facebook và 208.000 cuộc họp qua Zoom Cứ mỗi phút trôi qua, lại có 380 trang web mới ra đời, 101.270 tệp tin các loại được chia sẻ trên Dropbox và gần 150.000 email được gửi trên khắp thế giới. Mạng Internet đã trở thành nơi "tụ họp" yêu thích của hàng tỷ người dùng trên thế giới, đặc biệt là trong thời đại smartphone ngày càng phổ biến như...